İskilip Belediyesi geçmişi yüz yıllara dayandığı bilinen ve şifalı olduğuna inanılan Hacı Ali Suyu için kapsamlı bir çalışma başlatıyor. Doğangir Köyü’nün Tülüce mevkiiinde bulunan Hacı Ali Suyu’nun ilk çıktığı yerde incelemelerde bulunan Belediye Başkan Vekili Nejat Keserci, su arıza biriminde çalışan yetkili personelden konu hakkında bilgi aldı.

Bugüne kadar kapsamlı bir çalışma yapılamayan Hacı Ali Suyu’nun gözü hummalı bir çalışmadan geçirilerek yeni gözler açılacak ve döşenecek yeni boru hatlarıyla şehir merkezindeki içme suyu çeşmelerine kayba uğramadan ulaşması sağlanacak. Hacı Ali Suyu’nun gözünde iş makinelerinin çalışabilmesi için ulaşım yolu açılacak.

HACI ALİ AĞA KİMDİR?

Yaptırdığı çeşmelerin bir kısmındaki kitabeler ve vakıf kayıtlarından Hacı Ali Ağa’nın kimliği ve ailesi hakkında bilgiler edinmek mümkündür. Vakfiyelerinden onun İstanbul’da oturan bir İskilipli olduğu; sözlükte “Osmanlıların ilk devirlerinde postacı ve muhafızlar, son zamanlarda rikaplarda debdebeyi artıran teşekkül efradı hakkında kullanılır bir tabirdir şeklinde tarif edilen “Peyk” lakabını taşımasından dolayı dönemin posta teşkilatına mensup bir kişi olduğu anlaşılıyor. İskilipli Hacı Ali Ağa’nın babasının isminin Ali, dedesinin isminin ise Mustafa olduğu vakfiyesinden öğreniliyor. Çeşme kitabelerinden; Alibey Mahallesinde Şerife Lebabe Hatun ismindeki eşini; Temenna Camisi karşısındakinden Nazende Fatma Kadın isimli bir eşini, Çatlakdere Sokağındakinden ve vakıf kayıtlarından mütevelli olarak tayin edilen Sabire Hanım isimli kızını, Cafergazi Camisi’nden ise daha önce vefat eden Ayşe Şahende Hanım isminde bir kızı olduğunu öğreniyoruz. Hacı Ali Ağa’nın Cuval (Şadibey) Camisi karşısındaki çeşmeden Ahmed Ağa isimli bir kardeşi ve Ağa zade Hacı Veli ağa isminde bir iş ortağı olduğu, Yanıklar Sokağındaki çeşme kitabesinden anlaşılmaktadır.

Kaleboğazı Sokakta bulunan Hacı Ali Çeşmesi’nin 15 cemaziyelahir 1283 tarihli kitabesinin ikinci satırında “Hayr-ı halef kıldı el-hac Ali-Gitti buradan el-hükm-ü lillah” beyti onun 25 Ekim 1866 tarihinden önce öldüğünü göstermektedir.

İskilip’te Aşağı Taslı diye de bilinen Hacı Mürsel Caminin güneyindeki hazirede bulunan kitabeli bir mezarın Hacı Ali Ağa’nın olduğu şeklinde bir rivayet bulunmaktadır. “Ali,.. Mustafa, ruhu için Fatiha sene 1300” gibi birkaç kelime okunabilen kitabeli bu mezarın Hacı Ali Ağaya ait olması düşüncesi, yazılarının oldukça silinmiş olduğundan tam olarak okunamaması sebebiyle boşlukta kalmaktadır. Bu mezar taşının verebildiği bilgi yukarıdaki kitabede verilen bilgiyi çürütemediğinden 1883 tarihli mezarın ona ait olmadığı veya ölüm yılının yanlış yazıldığı düşünülmektedir.

İSKİLİP HACI ALİ ÇEŞMELERİ

Hacı Ali Ağa vakfiyesinde İskilip’te sekiz adet çeşme yaptırdığını söylemektedir. Halbuki bilinen Hacı Ali Suyu çeşmesinin sayısı 17 adettir. Buradan hareket ederek çeşmelerin kitabe metinleri ve mimari şekillerinin değerlendirilmesinden faydalanarak yapım yıllarına göre yapılış sıralarını aşağıdaki şekilde belirledik. Bunlar arasından ilk grup Hacı Ali Ağanın suyu şehre getirtip, çeşmeleri yaptırdığını bildirdiği; vakfiyesinde sözü geçen sekiz adet çeşmedir. Bu çeşmelerin çoğunluğunun eş, çocuk gibi yakınları adına yapıldığını öğreniyoruz.

Muhtemelen onun zamanında yaptırılarak bu sisteme eklenen diğer Hacı Ali Suyu çeşmeleri ikinci gurunu teşkil etmektedir. Üçüncü grubu önceden harap olan veya Cumhuriyet devrinde şehrin yeni su şebekesi yapılmasıyla kullanılmaz hale gelen ve Hacı Ali Suyu bağlanan eklenen çeşmelerle Hacı Ali Suyu akan çeşme sayısı on yediye çıkmıştır.

Günümüze ait birer musluktan ibaret, Hacı Ali Suyu akan diğer çeşmeler sıralamaya alınmadı

Hacı Ali Suyu akan İskilip çeşmeleri:

Vakfiyede söz edilen sekiz adet çeşme:

1-Sakarya Mahallesi Köşedeki Çeşme(1826)

2-Odun Pazarındaki çeşme(1826)

3-Yanıklar Sokağındaki çeşme(1839)

4-Şadibey Camisi karşısındaki çeşme(1840)

5-İyci Sokak Hacı Ali Çeşmesi

6-Alibey Mahallesindeki çeşme(1843)

7-Cafer Gazi Camii Çeşmesi(1899 tamiri)

8-Sabire Hanım Çeşmesi (1865 tamiri)

Sonradan sisteme eklenen çeşmeler;

9-Temenna Camisi Çeşmesi (1849)

10-Kayadibi Çeşmesi(1863)

11-Kopkoplar Sokaktaki Çeşme

Çay suyunun kesilmesi ile Hacı Ali Suyu’na bağlanan çeşmeler;

12-Sallilerbaşı Çeşmesi

13-Alibey Mahallesi Çeşmesi

14-Temenna Camii Altında Deveci Çeşmesi

15-Yeni Cami Çeşmesi

16-Ekizoğlu Camii Çeşmesi

17-Çavuş Çeşmesi

Kaynak: İskilip’te Suyun Hikayesi   (Ali KILCI)