Dünyada tercih edilen bir yapı modeli olarak sektörün dikkatlerini üzerine çeken kubbe (dome) yapı modelleri, Endüstri Mühendisi ISD Ltd. Şti. Sahibi Rafet Altuntaş'ın imzasıyla Çorum'da üretilmeye başlanacak. OSB'de başlayan örnek kubbe soğuk hava deposu ile Çorum'un tarım alanındaki en önemli eksiği olan soğuk hava deposu eksiğine çözüm üretiyor.

Teknik tanımı Atmosfer Kontrollü Soğuk Hava Depoları olarak ifade edilen sistemin tanıtımını düzenlediği basın toplantısı ile duyuran Rafet Altunörs, Çorum tarımının ürün kaybının önlenmesi ve ürün katma değerinin korunarak, daha yüksek ekonomik kazançlar elde edilmesi için atılan yeni adımlar hakkında bilgi verdi.

Söz konusu tekniklerle yapılacak olan soğuk hava deposunun, Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK)'nın da hibe sağladığı sistemlerin soğuk hava depoculuğu anlamında Türkiye'de ilk olduğuna işaret etti.

Kahverengi Kafe'de düzenlenen toplantıyla kubbe (dome) yapılar hakkında bilgi veren Altınörs, maliyet ve yapım zamanı bakımından oldukça avantajlı olan yapıların, mimari açıdan soğuk hava sistemlerinin en düşük maliyet ve en yüksek verimlilikle çalışmasına imkan tanıdığını söyledi.

Kubbe yapıların sağladığı üstün avantajlar içerisinde, yapının tek parçadan oluşması nedeniyle herhangi bir sütun  içermediğini, kesintisiz izalasyon ve mukavemet özelliği ile müthiş bir yapı özelliği taşıdığını bildiren Altunörs, spor salonları, camiler, kültür merkezleri, konferans salonları ve alışveriş merkezlerinin inşasında kullanılan kubbe yapı sistemini OSB'de oluşturdukları yeni yatırımlarıyla Çorum'a üreteceklerini duyuyarak, söz konusu yapıların soğuk hava sistemlerinin de kendi imalatları olarak Çorum markasını taşıdığını dile getirdi.

Dairesel bir temel üzerine yapılan inşaatta, balon sisteminin kullanılarak, iç yüzeyinin yalıtım, demir ve betonla çerçevelenme tekniği ile imalat yapıldığını anlatan Rafet Altınörs, çalışmalarla ve yatırım destekleriyle ilgili şu bilgileri verdi; "ISD Ltd. Sti. Çorum'da Organize Sanayi bölgesinde Dome - Kubbe şeklinde ve yarı silindir şeklinde yani eskiden Amerikan barakaları diye bilinen tonoz şeklinde yapılar yapmak üzere yatırım yapmaktadır. Bu yapılar sosyal amaçlı spor salonu , konser salonu , düğün salonu , alışveriş merkezi  gibi sosyal amaçlı kullanılacağı gibi tarımsal ve endüstriyel uygulamaları da bulunmakta . 

Tarımsal ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Kırsal Kalkınma ( IPARD ) Programı ile  meyve ve sebzelerin işlenmesi ve pazarlanması alanında bölgemize destek vermekte. Bu destek kapsamında % 50 ye varan hibe desteği ve yatırımın finansmanı konusunda çeşitli kredi avantajları da bulunmaktadır.

Meyve ve sebze işlenmesinde ilgili prosesleri ve atmosfer kontrollü depolamayı özellikle desteklemektedirler. Kubbe ve tonoz şeklindeki yapılarda hava sirkülasyonu , sızdırmazlık , ısıl verimlilik diğer depo imalatlarına göre büyük avantajlar sunmaktadır. Yekpare yani tek parça olarak yapılan izolasyon ile ısıl köprü oluşması ve sızdırmazlığın önüne geçilmektedir. Kubbe ve tonoz yani yarı silindir şeklinin vermiş olduğu mukavemetsel avantajda inşaat maliyetinde tasarruf sağlayarak geniş ve nitelikli hacimler saplanmasını sağlamaktadır.

Atmosfer kontrollü depolar bildiğimiz klasik anlamdaki soğuk hava depolarından biraz daha farklıdır. Bu depolarda , sıcaklık , nem ve ilgili sebze veya meyvenin daha uzun süre hiçbir kalite kaybı olmaksızın depolanabilmesi için içerisinde bulunduğu hava şartları kontrol edilir. Yani genel anlamda meyve ve sebzenin yaşlanmaması ve deforme olmaması için Karbondioksit veya Azot gibi gazlar ile deponun içerisi şartlandırılır ve ürünün  depo içerisinde ürünün uyutulması sağlanır.  Depolama süresi sonunda ilgili meyve veya sebze dalından koparılmış gibi pazara sunulur.

Meyve veya sebzelerin atmosfer şartlarının da kontrolü ile ağırlık ve kalite kaybı minimuma iner hatta depolama öncesi ve sonrası prosesler ile tasnif, normalizasyon, ön-soğutma , kurutma  gibi … mevcut ürünlerin kalite ve niteliklerinde artışlar bile sağlanır.

Dünya da mevcut durumda devam eden küresel ısınma ve iklim değişiklikleri ile depolama,  hatta modern şartlarda depolama daha çok önem taşımaktadır , çünkü ürettiğiniz ürünün ömrü depolama olanağınız yok ise " yok "  demektir ve mevcut şartlar ile satılması kaçınılmaz olmaktadır.

Bölgemizde  çok yaygın olarak ekilen soğanı ele alalım , 9'uncu ve 10'uncu ayda hasatı yapılan soğan kısa sürede satılmaz ise kış şartlarının da bugün gibi iyi gittiği günlerde çok kısa zamanda bozulma eğilimine girmektedir.  Hatta hasat sonrasında eğer ürün kuru değilse veya kurutma yapılmamışsa bu zamanı bile beklemeden bozulmaktadır. Bununla birlikte uygun depolama şartlarını sağlamış olan bir çiftçi veya tüccar  ürünü oldukça yüksek fiyattan satabilmektedir. Burada en ucuz veya miktarına göre en az katmadeğeri yaratan soğanda bile uygun depolama neticesinde neredeyse bir sezonda depo paralarını kazanmak mümkün olmaktadır.

Soğan örneğini en ucuz ve değeri kimseye gözükmeyen ürün olduğu için verdik . Burada diğer meyve ve sebzelerin katma değerlerini sizler takdir edin . Bir de bu  depolamanın yanına ambalaj ve sunumlarını eklerseniz bu oran daha da artmaktadır. Atmosfer kontrollü depolar tüm meyve , sebze , tahıl ,bakliyat , mısır , ceviz ,  badem gibi ürünlerde de avantajlar sağlamaktadır.  Ürünlerin kalitelerinin bozulmadan saklanmasını ve pazara dalından koparıldığı gündeki gibi sunulmasını sağlamaktadır. 

Burada IPARD desteği üretici ve ticareti ile uğraşan kişilere ve kurumlara avantajlar sağlamaktadır. % 50 ye varan hibe desteğinin yanı sıra proje ve fizibilitenin de TKDK tarafından incelenmesi ve kurum tarafından yönlendirilmesi de çok büyük bir avantaj. En başta işin nasıl yapılacağının planlanması esnasında tekrar gözden geçirilmesi yapılmakta ve  burada yanlış ürünler ve yöntemlere yönelinmesine izin verilmemekte. Bunun yanısıra projeye verilen destek tamamen işin finansmanından , keşfine, kontrollüğüne hatta devreye alınmasına kadar olan süreci kapsadığından oldukça kapsamlı çalışmayı ve beraberinde mutlak sonucu getirmekte .

Burada projenin kısa sürede tamamlanması ile ilgili çeşitli Bankalar ve finans kurumları da destekler vermekte. IPARD projelerinde zaten finansal sorumluluk anlamında finansal kaynağınızı belirtmeniz ve sizi destekleyen Banka veya Finans kurumundan belge sunmanız gerekiyor. Tarımsal projeler ve IPARD projelerinde hemen hemen tüm bankaların müşterilerine destekleri olduğu gibi özellikle bu konularda desteğini açık açık belirten  Denizbank , Ziraat Bankası , Halk Bank , Vakıf Bank ,TEB  , Şekerbank , YapıKredi , İşbankası  gibi bankalarda hem finans desteği hem de proje aşamalarında çeşitli destekler vermekte.

Tabi daha sonrasında bu depolarda hazırlanacak ürünlerin finansmanları ve beraberinde oluşacak karlılık da bu ilişkileri daha devamlı yani sürdürülebilir kılacaktır. En basit ve Kaba örneğimiz olan soğana dönersek bugün için 2.000 Ton soğanı depolayan bir işletme kg fiyatını  550 TL den düşünürsek yaklaşık 1.100.000 TL lik bir finansal kaynağa ihtiyaç duyacaktır. Depolandığı 4 aylık süreçte  yaklaşık tüm masrafları ile yaklaşık 100.000 TL lik bir harcaması söz konusu olacaktır. Ürünün hangi fiyattan ve ne zaman pazara sunacağı ise ilgili tüccarımızın kararına bağlıdır.  Bu büyüklükteki bir deponun tüm sistemleri dahil 1.000.000 - 1.500.000 TL ye malolabileceğini düşünürseniz  ,  akıllı bir yönetim ile  kısa bir sürede yatırımın karşılığı alınacaktır. Diğer katma değerli ve yükleme boşaltma masraflarının daha az olduğu ürünlerin hesabını sizlere bırakıyoruz.

Burada işletmeci veya üreticinin uygun ürünlere ve uygun büyüklüklere karar vermesi son  derece önemlidir, unutmayın ki gerek soğuk depolarda gerekse atmosfer kontrollü depolarda tek ürün depolaması tavsiye edilmektedir. Ürünlerin etkileşmesi ve depolama kayıplarının minimum seviyede olması için .  Bir yıllık emeğin yanlış yöntemler veya kararlarla heba olması doğru değildir.

Depolamada Kubbe şeklindeki yapılarda  sezon dışında hububat ve diğer ürünler için kullanım çok mantıklıdır,ve dünya da çok yaygın ancak içersinde yapılacak bölmeler kayıp hacimler oluşturur. Tonoz yani yarım silindir şeklindeki Amerikan depolarda yatayda bölmeler yapmaya daha uygundur. Depolar ayrı ayrı doldurulup boşaltılabilir ve birden fazla ürün için kullanılabilir. Burada bile birbirini etkileyebilecek ürünlerin göz önüne alınmasında büyük fayda bulunmaktadır. 

Şimdi biz bütün bu projelerin içersinde neredeyiz  ve ne yapıyoruz ?

Projenin hazırlanmasında ilgili danışmanlık firmalarına destek olup istendiği durumda taahhüdünü gerçekleştiriyoruz. Konuyla ilgili bilgi eğer IPARD Desteğinden bu dönem faydalanılmak isteniyorsa biran evvel konuyla ilgili TKDK yetkililerine başvurulmalı ve danışman firmalar ile görüşülmeli , bizden teknik bir destek isteniyorsa bu konuda her türlü yardıma açığız. Unutulmaması gerekir ki proje ön-kontrolleri 05 - 15 Ocak 2015 proje son teslimleri de 10 Şubat 2015 tür. Bu zamana kadar yapılacak bayağı iş bulunmaktadır.

Kısa sürede yapılması gereken bir iş de Çiftçi Kayıt Sistemine yani ÇKS ye kayıttır. IPARD desteği o ürün ile ilgili üretim faaliyetinde bulunmayı da zorunlu kılmaktadır.  IPARD kapsamında desteklenmeyen konular da tabi ki yardıma ve desteğe hazırız.

Örneğin Tonoz şeklindeki yapılardan uzun  ve çapı 20 ve üzeri çok güzel fabrika binaları da olmakta  veya kubbe şeklinde yapılardan çok hoş camilerde yapılabilmekte . Örnek vermek gerekirse  çapı 90 metre olan bir cami  hoş bir proje olabilir, dünyanın da en büyük kubbeli camisi olur."