ELVAN YILMAZ

elvanyilmaz_19@hotmail.com

Mizah duygusu, hayatın komik ve anlamsız taraflarına ilişkin değerlendirme yetisidir. İyi geliştirilmiş bir mizah değerlendirmesi için yaratıcı ustalığa sahip olunması gereklidir.

Mizah hayatımızın içerisinde,  bizleri güldüren, düşündüren, bazen de kızdıran bir olgudur.

İnsanların nelere güldükleri kültürel olarak değişse de, genel anlamıyla mizahın evrensel bir ortak paydası, aynı zamanda, insanları güldürmenin her kültür için geçerli olan bir yapısı ve mimarisi vardır.

Mizah yapmanın ayrıcalığı vardır. Akıl sanatıdır mizah.

Çok eskilere gider isek, krallara kimsenin söylemeye cesaret edemediği sözleri söyleyenler hep soytarıları olmuştur. Mizahî yönleriyle saray içerisinde kralın muhalifleri oldular. Soytarılar şunu iyi biliyorlardı; ömürleri zekâlarıyla orantılıydı. Çok yaşamak için zeki olmaları gerekiyordu.

Mizah duygusu yerinde ve zamanında kullanıldığında üzüntüleri, belaları küçültür, şekil değiştirir. Bu nedenle, soytarıların kralların üzerinde yaptığı etki, birçok savaşı önlemiştir.

Bu özelliklerinden dolayı soytarılar halk üzerinde saygı duyulan kişilikler arasında yer aldı.

Yani saray soytarılığının sözlük anlamıyla orantılı olmayıp, hiçbir ilintisi yoktur.

Ortaçağda kiliseyle ve kralla alay eden öykü anlatıcıları ve soytarılar, düzeni en sivri dille eleştiren insanlar olmuştur.

Günümüzden bir örnek verecek olursak.

İsrail devletinin en sert muhalifi karikatürist Carlos Latuuf’tur. Evet, yanlış duymadınız. Latuuf, Lübnan asıllı Brezilyalı bir karikatürist-mizahçıdır.

Çizdiği ve halen çizmekte olduğu karikatürler öyle bir etki yaratı rki, Yahudi spermi Netanyahu, Carlos’u kastederek, “Bu adam ateşli silahla bize saldırsa anında yok ederdim, ancak onun elindeki silahı değil, zekasıdır” demesi Latuuf’un mizahî gücünü göstermektedir. O zekâ ile baş edilemeyeceğini anlamıştır.

İsrail’in korktuğu ne bir devlet ne de bir silahlı örgüttür, Carlos’un mizah gücüdür. Tek kişilik bir ordudur Carlos Latuuf. Bazen de Trump’un beynindeki kılçıktır.

Mizah; bazen siyasetçilerde mantık aramak, bazen ise tosbağa taksilerin ön kaputunun altında motor aramaktır.

Mizahın orijin kökü muhaliftir.

Bu yüzden, mizah dergilerinde ne ilan vardır ne reklam. İlan da reklam da almazlar. Ola ki birine minnet borcumuz kalır, elimiz zihnimiz bulanır derdindedirler. Şunu da iyi bilirler; zoru, zor kırar. Cesaret mizahın mayasıdır, mayası güçlü mizah iyi tutar.

Mizah bilinenin aksine ciddi bir iştir. Ciddi bir iştir, ama kesinlikle içerisinde aristokrasi barındırmaz. Mizahta sokak dili vardır. Sokaktır mizah. Bazen bir derviş zihninde, bazen Müslüm Gürses hayranı pafküfçü psikolojisinde. Velhasıl, havas dille mizah hiç yapılmaz.

Yıllar önceydi, müzeye dönüştürülmüş Sinop cezaevini gezerken, bir mahkûm tarafından hücrenin duvarına kazınarak yazılmış şöyle afili bir yazı okumuştum…

Dahası derin bir felsefe ile kendine sormuş mahkûm arkadaş: “Vurmak mı kötü, vurulmak mı kötü?” diye. İşte bu ironinin hasıdır, ağababasıdır. Cezaevinin duvarındaki yazıdır mizah.

Bir siyasetçinin yıllar boyunca anlatamayacağı bir fikri iyi bir mizahçı saniyeler içinde anlatma ve yazma gücüne sahiptir.

Eski Yunan’da güldürünün babası Aristofanes’tir. “Hayat tiyatro gibidir, en kötü insanlar en iyi yerde oturur.” sözünün sahibi yine Aristofanes’tir.

Bizde Nasrettin Hoca ve Bektaşi fıkraları, Marco Paşa hikâyeleri, Karagöz Hacivat, Neyzen Tevfik anlatıları sadece güldürmekle kalmaz en ciddi söylevlerin iletemeyeceği mesajları bir çırpıda iletir.

Kısacası M vitamini olarak da isimlendirilen mizah psikolojiyi besler… Herkesin M vitaminine ihtiyacı vardır. Mizah ruhun vitaminidir, aklın sanatıdır, en büyük mücadelesi mantıkladır.

Sadede gelelim…

Yıllardır yaygın mizah dergilerinde redaksiyonlarım yayımlandı/yayımlanmakta.

Hayatında hiç mizah dergisi almamış bakmamış okumamış bir grup güruhun benim yazılarımı burada okuduklarında orta yaş orangutan benzeri garip garip sesler çıkardıklarını iyi biliyorum.

Oğuz Aralları, Vedat Özdemiroğullarını, Bahadır Boysalları, Yakup Karahanları, Ahmet Yılmazları, Metin Üstündağları bilmeyenler mizahın ne olduğunu bilemez.

Bu toprakların, sokakların çocuklarıdır mizahçılar. Güçlü karşısında, güçsüzü tutar. Acıları itinayla halının altına süpürmez.

Şunu da biliyorum; yeryüzünde herkesi memnun etmek imkansız. Hz. İsa bile bunu başaramadı.

Beni anlayamamanız M(izah) vitamini eksikliğinden kaynaklanıyor. Bu vitamini almayan insanların asla beni anlamasını bekleyemem.

Keşke babanda vitamin olarak kalsa idin. Vejetaryen olup kasap çırağı olmaya benziyor halin. Boş silahı şeytan, boş insanı cehalet doldurur; cesaretini cehaletten alıyorsun.

Arkadaşlar ben saygı makinesi değilim. Sizin her saçmalığınıza saygı duyma zorunluluğum yok. Her devrin artıklarına hiç yok.

Sizler bana, 2. Dünya Savaşı bittikten sonra savaşın bittiğinden habersiz ormanda yıllarca talim yapan Japon askerlerini hatırlatıyorsunuz. Çok gerisiniz.

Mezdeke oynayan dansözler gibi kendini peçelemişsin, kaldır peçeni de yüzünü görelim. Cesaretin varsa, bir bilgin varsa, anlatacağın bir hikâye varsa çık karşıma konuşalım. Belli ki sendeki akıl kıt kaynak, beni anlamaya çalışmaya kalkma, mevcut olan da uçar gider.

Dünyaya ilk nefes almaya başladığın dakikalara video hakem sistemi VAR uygulansa, hakem seni iptal ederdi. Çapsızlığınla pusu kurmuş bekliyorsun. Hadi cahilsin, terbiyesiz olmak zorunda mısın?

Senin anlayacağın dille yazıyı bitireyim, ne dersin.

Mizah yapmak zekâ işidir, mizahtan anlamak zekâ işidir; mizahtan anlamamak ise, geri zekâlı işidir. Nokta!