EÜAŞ Genel Müdür Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi Nurettin Kulalı, dünya ve Türkiye’de kömürün önemini değerlendirdi.

İşte o değerlendirme:

DÜNYA VE TÜRKİYE’DE KÖMÜRÜN ÖNEMİ NEDİR ?

Dünya ve Türkiye Kömür Rezervleri:

Bugün tüm dünya ülkeleri için olduğu kadar ülkemiz için de enerji yaşamsal bir ihtiyaçtır. Nüfus artışı,gelir artışı, sanayileşme ve kentsel gelişime paralel olarak birincil enerji tüketimimiz de sürekli artmaktadır.  

Dünya ispatlanmış işletilebilir kömür rezervi toplamı 892 Milyar ton dur. Bu rezervin 237,3 Milyar tonu ABD’ de, 157 Milyar tonu Rusya Federasyonu’ nda, 114,5 Milyar tonu Çin’de, 76,4 Milyar tonu  Avustralya’da, 60,6 Milyar tonu Hindistan’da, 40,5 Milyar tonu Almanya’da, 33,9 Milyar tonu Ukrayna’da, 33,6 Milyar tonu  Kazakistan’da ve 30,2 Milyar tonu da Güney Afrika Cumhuriyetinde bulunmaktadır. Dünya kömür rezervinin yaklaşık % 90’ı yukarıda belirttiğimiz bu 9 ülkenin elindedir.

Ülkemizde de 2005 yılında 8,3 Milyar ton olan linyit rezervlerimiz, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımızın Koordinatörlüğünde aynı yıl içerisinde Maden Teknik Arama Genel Müdürlüğü (MTA), Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TKİ), Elektrik Üretim Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü  (EÜAŞ) ve Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü (EİE)  imkanları seferber edilerek başlatılan ciddi kömür  arama faaliyetleri ile ülkemiz linyit rezervi önemli ölçüde artırılarak toplamda 14 Milyar tonun üzerine çıkmıştır. Bu rezervin 7,6 Milyar tonu Elektrik Üretim Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü’ ne, 2,1 Milyar tonu Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ ne, 2,4 Milyar tonu Maden Teknik Arama Genel Müdürlüğü’ ne geri kalan kısmı da özel sektöre ait bulunmaktadır.

Dünya linyit rezervinin yaklaşık % 1,6’sı ülkemizde bulunmakta olup Ülkemiz linyit rezervinin de yaklaşık % 46’sı Afşin-Elbistan havzasında bulunmaktadır. Linyitlerimizin büyük kısmının ısıl (kalori) değerleri düşük olduğundan termik santrallarda enerji üretim amaçlı kullanımı ön plana çıkmıştır.

Ülkemizin en önemli taşkömürü rezervleri Zonguldak ve civarında bulunmaktadır. Toplam taşkömürü rezervimiz 1,3 Milyar ton düzeyindedir.

Türkiye’de fosil enerji (petrol, doğalgaz ve kömür) kaynakları sınırlıdır. Özellikle de petrol ve doğalgaz açısından dışa bağımlı bir ülkeyiz. Ülkemizde tüketilen petrolün % 90’ ı ve doğalgazında % 95’ i dış ülkelerden ithal edilmektedir. Ülkemizin kendine yeterli, güvenilir, sürekli ve ucuz elektrik enerjisi arzına sahip olabilmesi için yerli kömür, hidrolik ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarımızın (hidrolik, rüzgar, güneş, jeotermal ve biyokütle) kullanımının enerji üretimindeki payının artırılması ile mümkün olabilecektir.

Dünya ve Türkiye Kömür Üretimleri:

2013 yılı dünya toplam kömür üretimi 7,9 Milyar ton olmuştur. Dünya kömür üretimi son 30

yılda 2 kat, son 10 yılda da % 50 oranında artmıştır. Son 10 yıldaki ortalama yıllık artış oranı % 4,1 dir.

2013 yılı dünya kömür üretiminde 3,7 Milyar tonluk üretimi ile (% 46,6) Çin ilk sırada yer almaktadır. ABD’ nin üretimi 893 Milyon ton (% 11,3), Hindistan’ın üretimi 605 Milyon ton  (% 7,7), Avustralya’nın üretimi 478 Milyon ton (% 6,1), Endonezya’nın üretimi 421 Milyon ton (% 5,3), Rusya Federasyonu’nun üretimi 347,1 Milyon ton (% 4,4), Güney Afrika Cumhuriyeti’ nin üretimi 256,7 Milyon ton (% 3,2) ve Almanya’ nın üretimi 190,3 Milyon ton (% 2,4)  dur.

Ülkemizde de 2013 yılı içerisinde , 60,7 Milyon ton linyit,  2,8 Milyon  ton taşkömürü ve 0,63 Milyon ton da asfaltit olmak üzere toplam 64,2 Milyon ton kömür üretimi  yapılmıştır.

Dünya ve Türkiye Elektrik Üretiminde  Kömürün Payı :

Dünya’da petrol ve doğalgaz kaynaklarının azalmaya başlaması ve karbondioksit salınımı nedeniyle enerji sektörü karbon bazlı yakıtlardan nükleer, güneş ve rüzgar gibi çevre dostu yakıtlara yönelmesine rağmen, kömür hala dünyanın en güvenilir enerji kaynağı olma özelliğini korumaktadır. Bugün dünyada elektrik üretiminde en yaygın kullanılan enerji kaynağı kömürdür ve üretilen elektriğinde  % 41‘i kömürden sağlanmaktadır.

Dünyadaki en büyük sanayi üreticileri Çin, ABD ve Almanya kömür tüketiminde başı çektikleri gibi, elektrik üretiminde kömür kullanımında da en yüksek paya sahip ülkeler arasında yer almaktadır. Çin’ de elektrik üretiminde kömürün payı % 79, ABD’ de % 43 ve Almanya’da da elektrik üretiminde kömürün payı % 45 dir.

Güney Afrika’ da elektrik üretiminde kömürün payı % 93, Polonya’ da % 83, Hindistan’da % 71, Avustralya’ da % 69, Kazakistan’ da % 81, İsrail’ de % 59, Çek Cumhuriyeti ‘nde     % 57, Endonezya’ da % 44 ve Japonya’ da da kömürün elektrik üretimindeki payı % 27 dir.

Ülkemizde de 2013 yılı içerisinde üretilen toplam 239,3 Milyar kWh’ lık elektrik enerjisi üretimimizin 63 Milyar kWh’ i (% 26,3 ) kömürden sağlanmıştır. Ancak kömürden üretilen 63 Milyar kWh’ lik üretimin 29,5 Milyar kWh’ i ithal kömürden üretilmiştir. İthal kömürü çıkardığımızda yerli kömürden ürettiğimiz elektrik enerjisi miktarı 33,6 Milyar kWh’ e ( % 14 ) düşmektedir.

2014 yılı içerisinde ülkemizde yaşanan kuraklıkla, hidroelektrik santrallarımızdan elde ettiğimiz elektrik enerjisinde de ciddi düşüşler yaşanmıştır. 2013 yılında hidroelektrik santrallarımızdan  59,42 Milyar kWh’ lik üretime karşılık 2014 yılında bu üretim 40,5 Milyar kWh ‘e düşmüştür. Suyun elektrik üretimindeki payı da 2013 yılında % 25 iken bu oran 2014 de % 16,22 ye düşmüştür. Bu açık büyük oranda doğalgazla kapatılmış, 2013 yılında doğalgaz santrallerinden 105,1 Milyar kWh’ lik üretime karşılık 2014 yılında bu üretim 119,7 Milyar kWh’ e yükselmiştir. Bu miktar ile 2014 yılında doğalgazın elektrik üretimindeki payı  % 44’ den % 48 ‘e çıkmıştır.

Türkiye enerji konusunda dışa bağımlı bir ülkedir. Petrol ve doğalgaz rezervleri çok düşüktür. Petrol ve doğalgaz ithalatımız sürekli artmaktadır.2013 yılı doğalgaz ithalatımız 45 Milyar m3, 2014 yılı ithalatımız 48 Milyar m3 ve 2015 yılı ithalatımızın da 51 Milyar m3 ‘ü bulacağı öngörülmektedir. Avrupa’da Almanya’dan sonra en çok doğalgaz tüketen ülke konumundayız.

Ülkemiz kömür rezervleri açısından zengindir. Mevcut linyit potansiyelimizin henüz 1/3‘ü değerlendirilmiştir. Türkiye önüne konan üretim hedeflerini gerçekleştirebilmek ve sanayide gerekli atılımı yapabilmek için elektrik enerjisi üretimindeki gerekli artışı güvenli bir şekilde sağlamak zorundadır. Bunu yapabilmek için de en önemli yerli enerji kaynağımız olan linyit ve taşkömürü kaynaklarımızı kullanmamız gerekmektedir.

Yerli kömür yataklarımızın ülkenin değişik bölgelerine dağılmış olması nedeniyle işletilmesi sırasında bölgeye katma değer sağlaması, üretim maliyetlerinin düşük olması, dışa bağımlı olmaması ve elektrik üretiminde daha güvenilir olması kömürü diğer enerji kaynaklarına göre daha cazip kılmaktadır.

Türkiye yerli kömüre dayalı mevcut 8.600 MW ‘lık elektrik üretim santrallarını  2023 yılına kadar 20.000 MW’ ın üzerine çıkarmak zorundadır. Bu yapıldığı takdirde en az 15 Milyar m3 doğalgaz ithalatı azalacak ve 6-7 Milyar Dolar döviz ülkemizde kalacaktır.

Ülkemizde bazı çevreler hava kirliliği ve çevre sorunlarını öne sürerek kömür santrallarının yapımına şiddetle karşı çıkmakta ve bu konuda aleyhte kamuoyu oluşturmaya çalışmaktadırlar. Genel olarak linyitlerimizin ısıl değeri düşük, yüksek kükürt ve kül oranına sahip olması çevre sorunlarına sebep olabilir. Ancak son yıllarda santral teknolojilerinde sağlanan gelişmeler kömür kalitesi ne olursa olsun bu kaynakların kullanılmasına imkan vermektedir.

Dünyanın en gelişmiş ülkelerince elektrik enerjisi üretiminde yoğun bir şekilde kullanılan ve önümüzdeki uzun yıllar boyunca da kullanılması öngörülen kömürün ülkemizde kullanılmasına yapıcı öneriler getirmek yerine karşı çıkmanın hiçbir bilimsel mantığı bulunmamaktadır.

Türkiye; hidrolik, rüzgar, güneş, jeotermal ve biyokütle gibi yenilenebilir enerji kaynaklarını azami bir şekilde kullanmanın yanında en önemli bir fosil kaynağı olan kömür kaynaklarını da kullanmak zorundadır.

Çorum İli Kömür Kaynakları :

Çorum ilimizde de yeraltı zenginlikleri arasında kömür önemli bir yer tutmaktadır. Osmancık, Dodurga, İskilip ve Bayat hattında zengin linyit yatakları bulunmaktadır. Alpagut-Dodurga, Alpagut-Ayvalık, Narlı, Osmancık-Evlik bölgesinde farklı kalorifik değerlerde (1750-3150 Kcal/kg) 40 Milyon tonun üzerinde linyit rezervleri bulunmaktadır. Alpagut-Dodurga Linyitleri İşletmesi, Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) tarafından 1964 yılında işletmeye alınmıştır. Alpagut-Dodurga linyitleri Çorum ve civarının kömür ihtiyacını karşılamaktadır. Alpagut-Dodurga Linyit İşletmesi 2003 yılında rödevans karşılığı işlettirilmek üzere özel sektöre devredilmiştir. Bölgede bazı küçük işletmeler de kömür üretimi yapmaktadır.

İskilip İlçesine bağlı Çomu köyü çevresinde birkaç küçük işletme tarafından linyit işletmeciliği yapılmaktadır. Alt ısıl değeri 3000 Kcal/kg civarında olan linyit sahalarının 15-20 Milyon tonun üzerinde rezerve sahip oldukları işletmecileri tarafından ifade edilmektedir.

Eğer hızlı bir şekilde kalkınmak istiyorsak, İlimiz için önemli bir yer altı kaynağı olan linyit rezervlerimizi çıkarıp değerlendirmemiz gerekmektedir.

Orta ölçekte kurulacak bir veya iki adet termik santral,  bölgenin kalkınmasına ve istihdamına önemli katkılar sağlayacak, Çorum ilimizin gelişimine de büyük yararları olacaktır.

Kaynaklar : ETKB, Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), Dünya Kömür Birliği (WCA)