Çorum ve deprem

Çorum yakınlarında yer alan fay hatları hangileri? Kayıtlara geçen uzman görüşünde neler var?

18 Temmuz 2020 Cumartesi 22:16
Çorum ve deprem

Çorum, güncellenen yeni haritaya göre 2 ve 3.’ncü derece deprem bölgesinde yer alıyor. Eski Belediye Başkanı Prof. Dr. Arif Ersoy döneminde kente davet edilen alanında uzman bir ismin kayıtlara geçen açıklamaları ise dikkat çekici. Hali hazırda belediyede kurumsal olarak  başkaca bir kayıtta bulunmadığı belirtilirken, şehre yakın fay hatları incelendiğinde depreme karşı çok daha fazla hazırlıklı olmamız gerektiği anlaşılıyor.
İşte yereldeki teknik adamların da katkılarıyla güncellenen o bilgiler;
Çorum, çevresi fay hatları ile çevrili Orta Anadolu Havzasında yer almaktadır. Kuzey Anadolu Fay Hattı, Ezinepazarı Fay Hattı, Salhançayı Fay Hattı, Sungurlu Fay Hattı, Laçin Fay Hattı, Mecitözü Fay Hattı, Hamamözü Fay Hattı, Almus Fay Hattı, Seydim Fay Hattı bunların başlıcalarıdır. Kuzey Anadolu Fay Hattı ve kolları ise şehri etkileyen, tarihte yıkıcı depremler üretmiş olan ve aktifliğini devam ettiren en önemli kırık hatlarıdır.
Amasya'nın güneyinde 12 Şubat 1992 günü oluşan 5,0 büyüklüğündeki deprem ve 14 Ağustos 1996 yılında meydana gelen 5.6 ve 5.4’lük  depremler, Ezinepazarı fayı, Salhançayı fayı ve daha doğuda yer alan Almus fayının aktifliklerini göstermekte olup, günümüzde ve önümüzdeki yüzyıl içerisinde de orta büyüklükte depremler üretebilecek potansiyellere sahip olduklarını göstermektedir.
14 Ağustos 1996 tarihinde yerel saat 04:55 ve 6:00 da, Amasya ve Çorum İlleri civarında orta büyüklükte iki deprem oldu. Deprem Araştırma Dairesi depremlerin magnitüdleri, M 1=5,6 ve 5,4, odak derinliği ise 7 km. ve 10 km. olarak belirlendi. Bu deprem Çorum İline bağlı Karasar, Büyük Düvencî, Konaklı, Ayvalı, Tanrıvermiş, Çitli, Işıklı, Gökçebel, Pınarbaşı köylerinde ve Amasya’ nın Merzifon ve Gümüşhacıköy ilçelerine bağlı, Balgöze, Oymaağaç, Büyükçay, Küçükçay, Mahmutlu, Pekmezci, Akpınar, Güllüce ve Gümüş nahiyesinde ağır derecede hasarlar meydana getirmiştir. Depremlerin sabaha karşı meydana gelmesi ve ilk depremden sonra halkın dışarıda bulunması nedeniyle can kaybı oluşmadı.
26.08.1996 günü itibariyle belirlenen verilere göre Amasya iline bağlı köylerde 460 ev ağır, 409 ev orta ve 970 ev hafif ve Çorum iline bağlı köylerde 246 ev ağır, 303 ev orta ve 706 ev hafif derecede hasar gördü.
14 Ağustos 1996 depremine neden olan bu fay hattı, ilk defa bu depremden sonra belirlenmiş ve Salhançayı fayı olarak adlandırılmıştır. Fayın uzunluğu yaklaşık olarak 35-40 km. civarındadır. Bu fay, Merzifon ovasının güneyini sınırlayarak Salhançayı deresini izleyerek Saraycık ve Kamışlı köyleri yakınından geçmekte ve Çaybaşı köyüne kadar uzanmaktadır. Çaybaşı köyü civarında fay, sola doğru sıçrama yaparak küçük bir çek-ayır havza gelişimine neden olmuştur. Bu havza içerisinde fay bölümü boyunca fay’ a paralel olarak akan Salhançayı deresi aniden yön değiştirerek KB'ya doğru 2 km. devam eder.
Pekmezci köyü yakınında fay Büyükçay köyüne doğru uzanır. Karasar köyünün 4 km. kuzeyine kadar bu doğrultuda devam eder. Bu hat boyunca fay, derin ve dik bir vadiyi izler. Fay, Karasar Köyü yakınında 45 dereceden daha büyük bir açılı büklüm yaparak GB'ya Düvenci ovasına doğru uzanır. Yine bu hat boyunca Salhançayı deresi faya uyumlu olarak akar. Fay, bu bölümde Düvenci ovasının doğu kenarını izler ve Kuşsaray (Sağmaca) köyüne kadar devam eder.
Kuşsaray Köyü civarında fayın bu segmenti sona erer ve Değirmendere köyünden başlayacak şekilde sola doğru bir sıçrama yapar. Fayın batıdaki segmenti Değirmendere, Güney ve Rızvanlar köyü arasında topografyadaki çizgiselliği ile tanımlanmaktadır. Bu kol, Çorum merkezinden 10 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Fayın bu bölümünde sağa doğru bir basamak yapması sonucu Düvenci çek-ayır havzası gelişmiştir. Fay hattı boyunca gözlenen iki çek-ayır havza, fayın sağ yönlü doğrultu atımlı fay olduğunu göstermektedir.
1996 yılındaki depremde sağ yönlü doğrultu atımlı Salhançayı fay hattının Çaybaşı (Amasya) ile Karasar (Çorum) köyleri arasında kalan yaklaşık 5 km'lik bir kısmı hareket etmiştir. Deprem, yüzeyde herhangi bir yüzey faylanması meydana getirmedi. Bununla birlikte küçük bir hat kırılmasına rağmen bu iki köy arasında Salhançayı boyunca birçok yerde oldukça büyük kireçtaşı bloklarından oluşan kaya düşmeleri olmuştur. Hasar gören Oymaağaç, Balgöze, Mahmutlu, Karasar, Ayvalı, Pekmezci ve Büyükçay gibi köylerin çoğu, Jura-Kretase yaşlı kireçtaşları ve ofîyolitik kayaçlar ile eosen yaşlı kumtaşı, silttaşı, marn ve çakıltaşı ardalanmasından oluşan fliş türü birimlerden oluşan oldukça sert zeminler ve tepeler üzerinde bulunmaktadır. Bu nedenle deprem merkezine yakın olmasına rağmen buralarda hasar daha az meydana gelmiştir. Bununla birlikte Neojen yaşlı gevşek kumtaşı, silttaşı, çakıltaşı ve karbonatlı seviyeler ile Kuvaterner yaşlı alüvyon ve yamaç molozları üzerinde bulunan deprem episantrından uzakta bulunan köylerde, zeminden dolayı hasar daha fazla meydana gelmiştir.
Özellikle Merzifon'a bağlı köylerde ve Gümüşhacıköy ve Gümüş' de hasar gören yapıların çoğunda zeminin etkisi oldukça açık bir şekilde görülmektedir, Diğer yandan, deprem episantrına birkaç kilometre uzaklıkta, Düvenci çek-ayır havzasının Kuvaterner yaşlı oldukça gevşek birimler üzerinde bulunan Büyük Dövenci, Değirmendere ve Çaybaşı çek-ayır havzasında bulunan Çaybaşı köyünde hasar oldukça fazla olmuştur. Kırık hattının 35 – 40 km. gibi daha geniş havzada meydana gelebileceği ve daha büyük deprem oluşturabileceği göz önüne alındığında Çorum merkez gibi tamamen gevşek Alüvyon birimlerden oluşan zeminde etkisinin daha büyük olacağı aşikardır.
Kuzeyde Kuzey Anadolu fayı (KAF), doğuda Doğu Anadolu fayı (DAF), güneyde Helenik-Kıbrıs yayı, ve batıda Ege Graben Sistemi tarafından sınırlandırılan Orta Anadolu Ovası bölgesinde KD-GB ve KB-GD doğrultulu oldukça uzun doğrultu atımlı faylar bulunmasına rağmen, tarihsel deprem kayıtlarına göre bu aktif faylar üzerinde son 200-300 yıldan beri herhangi bir büyük deprem meydana gelmemiştir. Bu faylar, sismik boşluklar olarak gösterilmemiş, ancak bu fayların oldukça yüksek deprem potansiyellerine sahip oldukları belirtilmiştir.  (Demirtaş ve Yılmaz 1996). 14 Ağustos 1996 ve 15 Şubat 1992 Amasya depremleri, Çorum ve Amasya yakınlarından geçen yukarıda bahsedilen fayların günümüzde oldukça fazla aktivite kazanacaklarını göstermektedir.
Bu tarihe kadar bu fay hattının Türkiye Deprem Bölgeleri Diri Fay Hattı haritalarında gösterilmemesi ve yine 1995 yılında meydana gelen oldukça yıkıcı etkileri olan Afyon Dinar depremine neden olan fay hattının haritalarda gösterilmemiş olması, Orta Anadolu Havzasında halen haritada olmayan ancak orta / büyük deprem oluşturabilecek fay hatlarının varlığını göstermektedir. MS 109 yılından MS 1900 yılına kadar olan zaman içerisinde şiddetleri V ile IX arasıda değişen toplam 17 deprem ve 1900-1996 yılları arasında magnitüdleri Ms>|.0 34 depreme maruz kalan Çorum ve Amasya illerinin oldukça yüksek deprem risklerine sahip oldukları görülmektedir.
Çorum'da Meydana Gelen Önemli Depremler: 
* 1075 Çorumun Bizans'tan alındığı yılda meydana gelmiş 
* 1446 Danişment depremi olarak bilinir 
* 14 Eylül 1509 İstanbul depremi. Halk arasında ''küçük kıyamet'' olarak bilinip, 40 gün devam etmiştir. 
* 1514 Çorumun 3/1 'ri harap olmuştur. 
* 1543 30 ev yıkılmıştır. 
* 1559 Gülabibey Camisi yıkılmıştır.
 * 1579 depremi 
* 1593 depremi
 * 1800 depremi 800 kişi başka yerlere göç etmiştir. 
* 1824 depremi halk uzun süre çadırda kalmıştır. 
* 1908 depremi 
* 1939 depreminde çok hasar olmuştur. 
* 1942 'de meydana gelen 5,9 şiddetindeki,  Lâçin depreminde, 25 kişi hayatını kaybetmiştir. * 1943 depremi. Halk iki yıl evlerine girememiştir. Barakalarda yaşamıştır.
 *1992 depremi
*1996 Mecitözü depremi

Son Güncelleme: 20.07.2020 09:29
Yorumlar
Avatar
Adınız
Yorum Gönder
Kalan Karakter:
Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×
Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.