Yaklaşık yirmi yıl önce Endülüs tarihiyle ilgili metinler okurken İbni Bacce ismine rastlamıştım. Daha doğrusu kitabının adına rastlamış ve kendisini merak etmiştim. Kitabının adı “Tedbirü’l – Mütevahhid”… Kitabı kütüphanelerde, kitap evlerinde, internette birçok kere aramama rağmen bulamamıştım. En son kıymetli bir dost kitabın bir bölümünü Tunus’tan Arapça olarak getirtmişti. Sözlüklerle anlamaya çalışsam da buna takatim yetmemişti.

Geçenlerde sosyal medyada bir fotoğrafa rastladım. Fotoğraf Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi hocalarından Mevlüt Uyanık ve Aygün Akyol’un tercümesini yaptığı Tedbiru’l-Mütevahhit kitabının kapak fotoğrafıydı. Mevlüt Hoca’yla hem tanışmak hem de yirmi yıldan fazla beklediğim kitaba kavuşmak için ilahiyat fakültesine gittim. Sağ olsun Mevlüt Hoca incelik buyurdu, kitabı imzalayıp verdi. İnsan heyecanla beklediği kitabı rahat okuyamıyor. Hem kitap çabucak bitecek kaygısından hem de umduğumu ya bulamazsam endişesinden! Kitabı okudum…

İbni Bacce, İslam Felsefesinin önemli filozoflarından biri. Vefat tarihi, 1138 – 1139? Endülüslü. 9. yüzyıl sonlarında Kindî ile başlayıp, 12. yüzyılın sonlarında yaşayan İbn-i Rüşt’e kadar devam eden dönemin hakim felsefi anlayışı olan meşşai ekolüne mensup. Bacce, temeli mantık ve matematiğe dayanan Meşşailiğe mensup bir filozof olarak değerlendirilse de bu anlayışla sınırlı kalan bir filozof değil. Edebiyat, tıp, farmakoloji, botanik, psikoloji hatta moda tabirle kişisel gelişim üzerine hacimli eserleri bulunan bir alim. Bacce ilk felsefi roman olarak değerlendirilen Hayy Bin Yakzan adlı romanın müellifi İbni Tufeyl’in de hocası.

Modern Türkçeye, “yalnızların tedbirleri” olarak tercüme edebileceğimiz Tedbirü’l Mütevahhit umduğumun ötesinde bir kitapmış. Felsefe geleneğimizin bütün hünerlerine rastlamak mümkün kitapta. Çokça üzerine düşünülmüş ve söz edilmiş “tedbir” kelimesinin tanımıyla başlamış Hazreti Bacce. Ve tedbirin diğer canlılara göre insanda daha baskın duygudurum olduğunu izah etmiş,  tedbirin asıl özel manasının devlet-şehir yönetimi, ev yönetimi olduğunu vurgulamış hazret.

İbn Bacce'nin kaleme aldığı Tedbirü’l Mütevahhit’te cevabını vermeye çalıştığı temel soru şudur: “Ahlaki ve idari manada büyük problemlerin yaşandığı bir toplumda hayatını devam ettirmek zorunda kalan bir insan, nasıl erdemli olarak yaşamına devam edebilir, erdemli kalabilmek için nasıl bir yol takip etmelidir?

İbn Bacce'nin "Mütevahhid" insanı, maddi hazlara ayarlı bir toplumda yaşasa da erdem ve ahlaki değerlerine sırt çevirmez. Hayatının temeline erdemi ve ahlakı koyar ve bu şekilde manevi hayatını yönlendirir. Bu konuda başarılı olmak için ilim sahibi olması gerekmektedir. Mütevahhit kişi ameller niyetlere göredir hadisine uygun olarak niyetini tertemiz tutmalıdır. Bunun için de ahlak ve erdemler konusunda sorunlu olan toplumsal alandan mümkün mertebe uzak kalmalıdır. Zaruri işler ve zorunluluk gereği dışında sorunlu yaşam alanlarının içerisine girmemelidir.

Büyük filozof şöyle diyor kitabında: “İnsanda birçok şey vardır ve o bunların toplamıyla bir insandır. Onda fan bir kudret vardır. Onda yine duyu, hayal ve hatırlama kuvveti vardır. Bunların tamamının zati durumları akledilemez ve onunla ilişkilendirilemez. Onda natık kuvvet de vardır ve bu kuvvet ona hastır. Bu konuda söyleyecekler sona erdi. Ehli ve hak edeni olduğu üzere hamd Allah’a mahsustur”. Böyle de bitiriyor kitabını.

Hayatın basit realiteleri ve ahlaki realitelerini çarpıştırıp, oradan kendine münhasır kaotik bir yaşam sağan sonra bu yaşamı dayatan toplumsal histerinin dışında kalmanın yollarını arayan Tedbirü’l Mütevahhit okunmaya değer bir kitap. Tabi bundan da önemlisi insan psikolojisi üzerine adeta bir külliyat olan Endülüs birikiminin yadigarı.

İbni Bacce’nin düşüncesine zıtmış gibi görünse de, zıddından aynı eşiğe çıkan Hazreti Fuzulî’nin dediği gibi;

İlim kesbiyle pâye-i rif'at
Bir hayâl-i muhâl imiş ancak
Aşk imiş her ne var âlemde
İlim kıyl ü kâl imiş ancak..

Ne varsa eski kitaplarda var…

İncelik, zarafet ve hepsinden önemlisi de; “Allah-u Alem” inancı…

Kitabı Türkçeye kazandıran Mevlüt ve Aygün hocalara teşekkür gerektiren bir çalışma… Şükran kesiran.

Avatar
Adınız
Yorum Gönder
Kalan Karakter:
Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×
Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.

banner165